Grodziska - czyli historia nieznana

Nazwa/Najbliższa miejscowość: Pronie/Myślice

Woj. Pomorskie

Powiat: Sztumski

Jak dotrzeć:  Najłatwiej dotrzeć na grodzisko idąc szlakiem dawnej linii kolejowej Myślice - Stary Dzierzgoń. Grodzisko znajduje się około 1 km od starego wiaduktu  kolejowego w Myślicach. Należy go szukać po lewej stronie torów, w lasku, za rzeczką.

Atrakcyjność grodziska: 4

Stan grodziska:  Obiekt jest grodziskiem wyżynnym, jego majdan ma kształt elipsy o rozmiarach 90 metrów na 50 metrów. Grodzisko posiada niezbyt głęboką fosę, najlepiej zachowaną od strony wschodniej. Wysokość wałów sięga kilku metrów (licząc od poziomu fosy), majdan grodziska jest płaski.

Powyżej grodzisko na mapie z warstwą ukształtowania terenu. Po lewej stronie widać dawną linię kolejową

Badania Archeologiczne: Grodziskiem interesował się, często wspominany na tym blogu, pruski oficer Johann Guise (jeden z pierwszych badaczy pruskich grodzisk). Z tego co wiem grodzisko nie było nigdy badane archeologicznie. Doszły mnie słuchy, że grodzisko będzie badane w ramach programu 'Katalog grodzisk Warmii i Mazur' ...

Grodzisko naszkicowane przez  Johanna Guise.  Szkic pochodzi z artykułu Seweryna Szczepańskiego : 'Wykopaliska' w archiwach - archeologia archiwalna na przykładzie wybranych stanowisk Pojezierza Iławskiego

Opis wycieczki:  Podczas tej wycieczki postaram się odnaleźć grodzisko w Proniach. Sprawa nie jest taka oczywista, ponieważ grodzisko to było często błędnie lokalizowane. Z tego co udało mi się wcześniej ustalić pozostałości grodu należy szukać na prawo od dawnej linii kolejowej Myślice -Stary Dzierzgoń na wysokości miejscowości Pronie.  Ruszam rowerem z Przezmarku, mijam Pronie i docieram do starego wiaduktu kolejowego w Myślicach. Trasa jest bardzo przyjemna- asfaltowa, trochę dziurawa droga, mało samochodów i piękne krajobrazy. Z wiaduktu  mam dobry widok na dawny dworzec, zarośnięte perony i  linie kolejowe w Myślicach.

Powyżej teren stacji, wiadukt, dawne torowisko w Myślicach

Stacja w Myślicach była lokalnym węzłem kolejowym, z którego tory rozchodziły się w pięciu kierunkach (!)  - do Malborka, Starego Dzierzgonia, Małdyt, Miłomłynu, Elbląga. Ostatni pociąg odjechał z tej stacji w 1999 roku.  Do dnia dzisiejszego dotrwały zarośnięte perony, kolejowe budynki  i ślady po dawnych torowiskach.Zniknęła wieża wodna, parowozownia, dworzec, wiata towarowa... Żelazna kolej odeszła z tego miejsca  już chyba na zawsze. Zaniedbane budynki, zarośnięte perony, kikuty słupów robią przygnębiające wrażenie.

Bardzo lubię lokalne linie kolejowe, senne stacyjki, małe miasteczka - niestety taka kolej już odchodzi w przeszłość. Zatrzymuję się przy dawnych peronach i jak lokomotywa powolutku kieruje się dawnym torowiskiem w stronę Starego Dzierzgonia. Jest mroźny, słoneczny poranek - z wysokiego nasypu mam fantastyczne widok na okolicę. Po przejechaniu 1 km zaczynam się rozglądać za grodziskiem. Po lewej  stronie dawnego torowiska, głębokim wąwozem płynie niewielka rzeczka. Przyznaję, że podczas tej wyprawy szukałem tego grodziska trochę po omacku. Byłem od niego oddalony zaledwie o 200 metrów a przeszedłem dobrze ponad kilometr, żeby je odnaleźć. Grodziska należy szukać w lasku w pobliżu torów, a mnie poniosło zdecydowanie dalej. Dzięki temu  znalazłem inne, bardzo ciekawe miejsce - wzgórze oddalone o 300-400 metrów od grodziska. Wierzchołek wzgórza jest sztucznie splantowany, a na szczycie zachował się fragment niewysokiego wału. To wzgórze zdecydowanie góruje nad okolicą i na pewno było kiedyś w jakiś sposób zagospodarowane. Można mnożyć hipotezy na temat tego miejsca, może była tam strażnica powiązana z grodziskiem ? miejsce kultu ? miejsce dawnego wiatraka  ? Bardzo interesujące miejsce...

Zdjęcia płaskiego wierzchołka najwyższego wzgórza w okolicy

Na początku myślałem nawet, że to właśnie właściwe grodzisko.  Wracając do miejsca, gdzie zostawiłem rower w końcu trafiam na pozostałości dawnego grodu. Grodzisko Pronie prezentuje się bardzo dobrze - wysokie, dobrze zachowane wały, wyraźne ślady fosy. Od strony zachodniej majdan grodzisko stromo opada w kierunku niewielkiej rzeczki. Patrząc na szkic Johanna Guise grodzisko przez 200 lat nie odniosło specjalnych zniszczeń.

 Zdjęcia wałów grodziska Myślice

Opuszczam grodzisko i pedałuję w kierunku  Starego Dzierzgonia. Mijam niewielkie wiadukty do których często nie dochodzi już żadna,  nawet polna droga.  Ostatni pociąg przemierzył ten szlak w 1945 roku. Po zakończeniu wojny 'trofiejne' oddziały Armii Czerwonej zabrały tory do ZSRR. Podobny los spotkał wiele linii kolejowych na ziemiach odzyskanych.

Z okolicami Pronia związana jest jeszcze jedna, niezwykle interesująca historia. Chodzi o dawny kościół  Chomor Sancti Adalberti, zbudowany w miejscu, gdzie Prusowie zostawili zwłoki św. Wojciecha. Jak wiemy ciało św Wojciecha wykupił później Bolesław Chrobry, ale miejsce to przetrwało w pamięci Prusów. Później w tym miejscu wybudowano kościół - najpierw drewniany, następnie murowany. Szczegóły tej historii opisano w bardzo ciekawej publikacji Pana Seweryna Szczepańskiego. Szkoda, że do tej pory nie przeprowadzono badań archeologicznych, które mogłyby potwierdzić położenie tego kościoła. Można by w tym miejscu postawić kapliczkę upamiętniającą tego niezwykle interesującego świętego, tak mocno związanego z początkiem polskiej państwowości.

Selfi z groddziskiem :-)

„Wykopaliska” w archiwach –archeologia archiwalna na przykładzie

Nazwa/Najbliższa miejscowość: Runowo

Woj. Pomorskie

Powiat: Słupski

Jak dotrzeć:  Grodzisko położone jest niedaleko Runowa, na prawym brzegu rzeki Pogorzelica. Ja dotarłem tam z synem jadąc rowerem leśną drogą  z Mikorowa do Runowa. Nieopodal rzeczki, skręcając w lewo, leśnymi drogami dotarłem do grodziska.

Atrakcyjność grodziska: 5

Stan grodziska: Grodzisko położone jest na rozgległym cyplu, niedaleko prawego brzegu rzeki Pogorzelica. Obiekt posiada dobrze zachowany wał  dookolny, który od północnej imponuje kilkunastometrową wysokością. Grodzisko ma podłużny kształt  - długości około 220 metrów i około 50-70  metrów szerokości. Obiekt w Runowie jest grodziskiem dwuczłonowym, zachowały się postałości po trzech bramach grodziska. Niedaleko grodziska znajduje się kilka dobrze zachowanych kurhanów.

Grodzisko w Runowie na mapie z warstwą ukształtowania terenu. Proszę zwrócić uwagę, że na mapie widać również kurhany (lewy, dolny róg), oraz starą drogę (górny, prawy róg)

Badania Archeologiczne: Grodzisko w Runowie  funkcjonowało w okresie od IX wieku do połowy XII wieku. Wcześniej w tym miejscu w latach 1200-650 p.n.e. istniała osada ludności kultury łużyckiej. Wały grodziska miały prawdopodobnie konstrukcję rusztową.

Opis wycieczki:  Po długiej przerwie wracam wypraw na grodziska. Tym razem wyruszam z synem na jedno z najbardziej efektownych grodzisk województwa pomorskiego. Startujemy z bardzo ciekawego miejsca - dębu Wojsław we wsi Mikorowo. To jeden z najstarszych dębów w Polsce  - wg szacunków ma około 640 lat. Bardzo lubie stare dęby, zawsze pobudzają moją wyobraźnię... Przypominają minione czasy i epoki, przez które trwały. Ten dąb jest wyjątkowy, bo oprócz tego, że ma bardzo gruby pień to jednocześnie jest bardzo zdrowy, bez wyraźnych oznak choroby, próchnicy... Wojsław to naprawdę wyjątkowy okaz. Wokół dębu teren został uporządkowany, postawiono ławeczki, ludowe rzeźby,  można przeczytać legendę o Wojsławie.

Imponujący dąb Wojsław,

 Ruszamy rowerami w kierunku Runowa kierując się leśnymi duktami. Przed mostem na 
Pogorzelicy kilka dróg skręcają w lewo - którą wybrać ? Niestety większość tych dróg, szybko 'rozpływa' się w lesie. Wydaje się, że najszybszą drogą jest ścieżka biegnąca brzegiem rzeki. My wybraliśmy jedną z wcześniejszych dróg i trochę błądziliśmy, ale w końcu trafiliśmy na starą drogę. Droga bardzo głęboko wrzyna się w zbocza wzgórza, przypuszczam że ta droga jest tak stara jak grodzisko.  Stary duktem docieramy do miejsca, gdzie zaczyna się ścieżka edukacyjna 'Grodzisko Runowo'. Miejsce robi wrażenie odludnego, dlatego tym bardziej ciekawie wygląda ta ścieżka w środku leśnych ostępów. Na grodzisko prowadzi stara droga 
biegnąca skrajem cypla, mijamy  północny fragment wału i dalej droga prowadzi do jednej z bram grodziska. Położenie grodziska jest niezwykle malownicze - warto wybrać się tutaj wczesną wiosną lub jesienią. Wtedy drzewa nie mają liści, a my mamy szanse na rozległe i piękne widoki. Spacerując po terenie grodziska łatwo zauważyć podział na dwa człony. Dla mnie najciekawszym miejscem jest monumentalny, południowy odcinek wału.

Jedna z tablic ścieżki edukacyjnych 'Grodzisko Runowo'. Oby więcej takich inicjatyw!

Powyżej na zdjęciach wał północny grodziska.

Na zdjęciach jedna z bram grodziska,  syn dzielnie pokonuje stromizny.

Powyżej zdjęcia południowego, najwyższego wału grodziska.

 Kilkunastometrowa wysokości wał oddziela grodzisko od terenu, gdzie istniała osada przygrodowa. Jedziemy dalej rowerami, opuszczając teren grodziska i po kilkudziesięciu metrach, docieramy do  grupy trzech dobrze zachowanych kurhanów. Kogo tu pochowano ? Prawdopodobnie niegdysiejszych władców tego grodu.

Stare buki porastają 'kopuły' kurhanów

Żegnamy się z grodziskiem w Runowie i przebijamy się przez las  w kierunku Mikorowa. Na pewno wrócimy jeszcze w tą okolicę, tym bardziej że zostało tutaj niejedno grodzisko do zwiedzenia :-).

Nazwa/Najbliższa miejscowość: Ornowo/Lesiak

Woj. Warmińsko-Mazurskie

Powiat: Ostróda

Jak dotrzeć:  Grodzisko położone jest blisko zachodniego brzegu jeziora Ornowskiego.  Grodzisko położone jest w pobliżu  drogi prowadzącej do Ornowa, przy niedużej rzeczce Morlińska Struga.

Atrakcyjność grodziska: 4

Stan grodziska: Grodzisko położone jest na stromym wzgórzu położonym nieopodal brzegów jeziora Ornowskiego. Grodzisko posiada bardzo dobrze zachowany wał dookolny, który od strony drogi na niewielkim odcinku się obsunął. Wysokość wałów  od strony zbocza sięga 4-5  metrów. Grodzisko ma kształt owalny o rozmiarach 50m na 40 m.

Powyżej grodzisko i otaczający teren przedstawione na mapie z warstwą ukształtowania terenu.

Badania Archeologiczne: Grodzisko w XIX wieku było opisywane przez wspominanego już na tym blogu porucznika Johann Michael Guise. W roku 1949 prowadzono badania powierzchniowe, w latach 1965-1966  prowadzone badania wykopaliskowe, a ostatnie badanie  wykopaliskowe przeprowadzono w latach 2011-2012. Obiekt określono jako jednofazowy, a funkcjonowanie grodziska określono od X do XI wieku.
Opis wycieczki:  Grodzisko w Ornowie to drugie z grodzisk, które odwiedziłem razem z synem na początku 2015 roku. Obiekt w Ornowie jest bardzo łatwo dostępny- znajduje się przy drodze z Ostródy do Ornowa. Startujemy z synem rowerami z Ostródy - kilka kilometrów jazdy, walki z porywistym wiatrem i trafiamy na grodzisko. Pozostałości dawnego grodu znajdują się na wysokim cyplu, położonym nad jeziorem Ornowskim. U podnóża grodziska  płynie nieduży strumyk - Morlińska Struga. Samo wzgórze grodziska jest bardzo strome, trochę czasu zajęła nam wspinaczka. Ta odrobina  wysiłku została nam jednak sowicie wynagrodzona - grodzisko posiada piękne, wysokie wały. Od strony nasady cypla wał jest wyraźnie wyższy i masywniejszy. Sam obiekt nie jest może jakiś ogromny, ale wały prezentują się naprawdę świetnie. Z wałów grodziska mamy piękny widok na jezioro Ornowskie.

Powyżej zdjęcia wałów grodziska.

Majdan grodziska.

W dolince poniżej grodu leniwie płynie Morlińska Struga

W oddali widać jezioro Ornowskie

U podnóża grodziska ...

Patrząc na układ terenu, wydaje się prawdopodobne istnienie osady podgrodowej na wypłaszczonym terenie znajdującym się na południe grodziska. Pogoda, jak zwykle ostatnio, nam sprzyjała - zima była bezśnieżna. Grodzisko świetnie się prezentowało, nie było krzewów i bujnej roślinności, nie ukrywało się pod śniegiem.  Obiekt w Ornowie to nieduże, ale bardzo urokliwe grodzisko - na pewno warto tutaj zajrzeć. Jest to jedno z wielu interesujących grodzisk znajdujących się w okolicy Ostródy.